Historia Sokołowa Małopolskiego liczy sobie już ponad 450 lat! 1569 rok. Na skraju Puszczy Sandomierskiej, nieco na północ od starej, XIV-wiecznej osady łowieckiej i targowej, za zgodą Króla Zygmunta II Augusta zostaje ulokowane miasto Sokołów. A jego fundatorem i pierwszym właścicielem – rotmistrz królewski, Jan Pilecki herbu Leliwa. Osada zyskała renesansowy układ urbanistyczny z rozległym rynkiem w jej samym sercu.
Zanim w Sokołowie pojawił się futbol
Z powodu wstawiania się w jego sprawie u nas pewnych doradców, jak i nie mniej pragnąć z wrodzonej nam życzliwości i łaskawości, tak i jemu (Janowi Pileckiemu) daliśmy mu zgodę i pozwolenie, a tym naszym dokumentem zgadzamy się i pozwalamy, aby mógł w ziemi przemyskiej, w powiecie przeworskim na gruncie wykarczowanym posiadanych wsi Trembowisko i Łąka, dóbr swoich dziedzicznych, miasto zwane Sokolow z nowa umieścić, ufundować i ustanowić.
Fragment Aktu lokacyjnego Sokołowa z 1569 roku
Wzloty i upadki Sokołowa
Wkrótce potem Sokołów staje się dość ważnym ośrodkiem rzemieślniczym. Na którym, w międzyczasie swoje piętno odcisnęły najazdy wojsk siedmiogrodzkich księcia Jerzego II Rakoczego (1657), tatarskich Kantymira Murzy (1624) i “Diabła Łańcuckiego” – Stanisława Stadnickiego (1608). Wpłynęło to na późniejsze ufortyfikowanie miasta wałami obronnymi wraz z drewnianym parkanem i fosą. Z pięcioma bramami wjazdowymi: rzeszowską, krakowską, lubelską, łańcucką i leżajską. Pozostałości i ślady rozebranych przez austriackie rządy obwarowań możemy obejrzeć w ogrodach sokołowskiej plebanii i na ulicy Zawale.
Prywatne, rzemieślnicze miasto
W tym czasie miasteczko było związane z Ziemią Przemyską i aż do rozbiorów znajdowało się w powiecie przeworskim. Z kolei “państwo” sokołowskie (w którego skład wchodziły m.in. Nienadówka, Stobierna-Krzywe, Turza, Trzebuska, Trzeboś czy Kąty Trzebuskie) przechodziło we władanie kolejnych rodów: m.in. Kostków, Działyńskich, Branickich, Lubomirskich. Później, już w graniach Austro-Węgier – Grabińskich i Zamoyskich. Za panowania monarchii Habsburgów Sokołów trafił do cyrkułu rzeszowskiego, by u schyłku XIX wieku liczyć do 4 i pół tysiąca, a w 1910 prawie 5 tysięcy mieszkańców. Więcej niż obecnie. Ze sporą diasporą żydowską w tle, bo oscylującą do prawie połowy ogólnej liczby mieszkańców Sokołowa. Z dala od wielkich manufaktur wokół których narodziła się znana nam obecnie jako piłka nożna dyscyplina. Za to z cenionymi w okolicy wyrobami garncarzy, stolarzy, szewców, tkaczy, bednarzy, garbarzy czy kołodziejów.
Pod koniec XVIII wieku Sokołów w rejonie Wisły i Sanu należał do większych osiedli, jednak nie zawdzięczał tej pozycji handlowi, a raczej temu, że był ważnym ośrodkiem rzemieślniczym.
Kazimierz Golas, Rocznik Sokołowski nr 3
Wraz z rozwojem przemysłu i jednoczesnym pominięciem miejscowości przy budowie linii kolejowej rola miasteczka zaczęła stopniowo maleć.
Sokół z walką o niepodległość w tle
W czasie gdy w brytyjskim Cambridge i Sheffield w połowie XIX stulecia powoli klarował się podział pomiędzy zasadami gry w association football i rugby, w Galicji ożywiły się nastroje niepodległościowe. Wśród powstańców styczniowych nie brakowało Sokołowian, a dążenie do odbudowy własnego państwa przełożyło się na powstanie wolnościowych organizacji. Najpierw w 1862 w czeskiej Pradze, a w 1867 pierwszego, lwowskiego gniazda.. Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, by w 1894 roku rozpocząć swoją działalność w niewielkim Sokołowie. Jeszcze bez piłki nożnej na ulicach, ale o tym możesz przeczytać w innych artykułach.
Warto zobaczyć:
Towarzystwo Miłośników Ziemi Sokołowskiej – Historia Sokołowa Małopolskiego i nie tylko